«Наша Ніва»: Яшчэ нядаўна вы былі галоўным пазаштатным інфекцыяністам камітэта па ахове здароўя Мінгарвыканкама. Раскажыце, калі ласка, як вы туды трапілі, у чым заключаліся абавязкі і чаму ў выніку давялося ўсё ж пакінуць пасаду.
Мікіта Салавей: Гэтая пасада пазаштатная — такімі спецыялістамі звычайна бываюць супрацоўнікі кафедр універсітэтаў ці хтосьці з адміністрацыі профільнай установы (галоўны доктар, яго намеснік).
Асноўная праца — гэта кансультатыўная дапамога праблемным пацыентам, метадычная праца, удзел у напісанні нарматыўных дакументаў і прыём кваліфікацыйных катэгорый дактароў — гэта значыць удзел у складзе камісіі, якая прымае кваліфікацыйны экзамен.
«НН»: Кансультатыўная дапамога — гэта што? Калі складаны выпадак, вас выклікаюць і вы едзеце на месца?
МС: Або так, або амбулаторны пацыент сам прыходзіць да мяне на кансультацыю. Ну і галоўны пазаштатны інфекцыяніст бярэ ўдзел у гарадскіх кансіліумах.
Я трапіў туды пасля таго, як атрымаў прапанову ў снежні 2016 года. Пакінуў пасаду ў студзені 2021. Але змяніць такога спецыяліста ў любы момант — права камітэта па ахове здароўя. У гэтым плане ніякіх прэтэнзій да іх я не маю.
«НН»: Гэта аплачвальная праца?
МС: Не зусім. Можа, нейкая мінімальная надбаўка і прадугледжаная, але ёсць пэўныя праблемы, калі спецыяліст адносіцца не да камітэта па ахове здароўя, а да ўніверсітэта. Таму тут узнікаюць пэўныя нюансы з аплатай — мне ці то даплачвалі ва ўніверсітэце нейкую нязначную суму, ці не даплачвалі ўвогуле. Але гэта вельмі невялікія грошы, каля 60 рублёў на месяц.
«НН»: А колькі часу і высілкаў патрабавала такая пазаштатная праца?
МС: Складана сказаць, бо шмат працы бывае ў непрацоўны час. Штосьці можа здарыцца на выходных, увечары…
«НН»: Зімой 2020, калі толькі з’яўляліся першыя навіны пра каранавірус — што вы думалі, да чаго рыхтаваліся?
МС: Ужо ў студзені-лютым было зразумела, што нас гэта не абыдзе. Бо мы бачылі сітуацыю ў іншых краінах, прадумвалі дзеянні на будучыню. Гэта было на ўзроўні Мінздароўя: кафедры медуніверсітэта — у падпарадкаванні міністэрства. І работнікі кафедры нярэдка ўдзельнічаюць у напісанні нарматыўных дакументаў.
Таму тыя пратаколы па дыягностыцы і лячэнні каранавіруса, якія першапачаткова ствараліся, ствараліся з удзелам нашай кафедры інфекцыйных захворванняў Белдзяржмедуніверсітэта.
Прадумваць дзеянні пачалі яшчэ да першага афіцыйна зарэгістраванага ў Беларусі выпадку. Усё рабілася, але не афішавалася. Праца ішла, пры канцы студзеня ўжо былі напісаныя першыя дакументы.
«НН»: А чаго чакалі? Як здавалася на той момант, наколькі цяжка ўсё будзе праходзіць у нашай краіне?
МС: Што настолькі цяжка, то, напэўна, ніхто не чакаў. Усе першапачаткова думалі, што будзе сітуацыя 2009-2010 года, калі свіны грып прыйшоў на некалькі месяцаў.
Але ж прыйшоў зусім не грып. Сітуацыя расцягнулася, працягваецца ўжо больш за год.
Мы арыентаваліся на тыя краіны, дзе інфекцыя ўжо з’явілася, сачылі за сітуацыяй. І калі гэта адбывалася там, то было зразумела, што раней ці пазней прыйдзе і да нас таксама. Спачатку гэта быў Кітай, пасля еўрапейскія краіны пачалі палыхаць…
«НН»: Самыя гучныя і трагічныя навіны ішлі, здаецца, з Італіі.
МС: Так, але ж мы аказаліся ў выйгрышы ў параўнанні з Італіяй. Бо ў іх вельмі малы коечны фонд.
У нас жа наадварот — залішняя колькасць ложкаў на душу насельніцтва. І ў першую, і ў другую хвалю мы справіліся дзякуючы гэтаму.
«НН»: У Беларусі залішняя колькасць ложкаў у бальніцах?
МС: Так. З аднаго боку, гэта эканамічна нявыгадна — ложак нятанны і, каб яны не прастойвалі, у Беларусі нярэдка шпіталізавалі тых пацыентаў, каго можна было лячыць амбулаторна. Але ж з іншага боку, гэта і выратавала нас, калі мы сутыкнуліся з каранавірусам. І адносна ўдала, не адмаўляючы пацыентам, якія былі ў неадкладным стане, мы змаглі перапрафіляваць коечны фонд. Прыбралі планавыя ложкі з кардыялогій, неўралогій і іншых і аддалі іх для лячэння хворых на каранавірус.
І нават калі быў пік ужо другой хвалі, то не было сітуацый, калі зусім не было магчымасці шпіталізаваць чалавека. Так, недзе адсочвалася працягласць шпіталізацыі, недзе намагаліся пераводзіць далечвацца амбулаторна, каб вызваліць ложкі з кіслародам, але ў цэлым катастроф не было. Сітуацыя непараўнальная з Італіяй, дзе для шпіталізацыі выкарыстоўвалі нават нейкія спартзалы.
«НН»: А калі быў пік другой хвалі?
МС: Прыкладна сярэдзіна і канец снежня. Гэта па тых адчуваннях, што мы маем. Зноў жа, мы арыентуемся на тую статыстыку, што афіцыйна дае Мінздароўя, а там… Складваецца ўражанне, што існуе нейкая мяжа лічбаў, вышэй за якую колькасць хворых не даюць.
«НН»: У першую хвалю афіцыйна ў нас было не больш за 1000 хворых у суткі, цяпер, у другую, не больш за 2000. І да 10 памерлых у суткі. Вы верыце ў гэтыя лічбы?
МС: Не, канечне. І не хаваю, гаварылася не раз, што гэтыя лічбы штучныя.
Мы ж таксама лечым пацыентаў, бываем у розных стацыянарах. І мы разумеем, што нават у Мінску гэтая лічба большая, асабліва на піку захворвальнасці.
«НН»: Якія лічбы тады, на вашую думку, больш ці менш адпавядаюць рэчаіснасці? Проста на вашае суб’ектыўнае меркаванне.
МС: На мой погляд, за дзень лічба смяротнасці па краіне мусіць быць як мінімум у 5-6 разоў вышэйшая за афіцыйныя лічбы. Не выключаю, што ў рэгіёнах смяротнасць можа быць вышэйшая, чым у Мінску, бо магчымасці дапамагаць пацыентам розныя.
Па захворвальнасці складаней сказаць, бо там шмат нюансаў, звязаных з рэгістрацыяй. Можа, вынік аналізу атрымаюць сёння, а апрацуюць у Цэнтры гігіены і эпідэміялогіі толькі праз некалькі дзён, і тады гэты выпадак трапіць у афіцыйную статыстыку пазней.
«НН»: А вы гэтыя лічбы спрабавалі неяк давесці да чыноўнікаў Мінздароўя?
МС: Гэта праца Міністэрства аховы здароўя збіраць актуальную статыстыку па захворвальнасці і смяротнасці. І цалкам магчыма, што яны яе і маюць. Тое, як яны яе рэгіструюць і агучваюць — іх праблемы. Нашы праблемы, як клініцыстаў, — аказваць адэкватную медычную дапамогу пацыентам.
Але я ведаю, што ў нашай клініцы мы падаем як ёсць — калі чалавек памёр ад каранавіруснай інфекцыі, то мы і рэгіструем гэты выпадак як каранавірусную інфекцыю. Як яно ўлічваецца далей — праблема адміністрацыйнага ўзроўню.
«НН»: На вас няма ціску, як «правільна» запісваць смерць чалавека?
МС: Не, ніякага ціску. І мяркую, што ў большасці ўстаноў аховы здароўя такога ціску на дактароў няма. Праблема не ў дактарах, дактары часцей за ўсё ставяць дыягназы як ёсць. Але мы не ведаем, што адбываецца далей, як шыфруюцца пасмяротныя дыягназы аддзеламі статыстыкі, як падае гэтыя дадзеныя адміністрацыя ўстановы і пасля вышэйстаячыя інстанцыі.
***
«НН»: Вернемся да першай хвалі каранавіруса. Вы ведалі і чакалі са студзеня. І вось сакавік-красавік, людзі хварэюць, першыя смерці… Наколькі блізка вы бачылі падзеі на свае вочы?
МС: Як і любы супрацоўнік клінічнай кафедры, я кансультую пацыентаў. Я не з’яўляюся доктарам, які вядзе лячэнне, але прымаю ўдзел у аглядах, кансіліумах, уплываю на абследаванні пацыента і план лячэння. Я кансультант перш за ўсё доктара ў складаных выпадках, я б так сябе назваў. Пачынаючы з першай хвалі, я штотыдзень, напрыклад, выязджаю ў 10-ю клінічную бальніцу. Мы там аглядаем усіх пацыентаў з дзвюх рэанімацый, абмяркоўваем іх з дактарамі, недзе карэктуем лячэнне, недзе карэктуем дыягностыку. І акрамя таго, кансультуем і пацыентаў па запытах з нерэанімацыйных аддзяленняў.
За кожным аддзяленнем у клініках замацаваны кансультант. У інфекцыйнай клініцы я, напрыклад, замацаваны за аддзяленнем рэанімацыі і інтэнсіўнай тэрапіі.
«НН»: Калі вы бачылі ўсё ў бальніцах на свае вочы і адначасова бачылі, што дзяржава не ўводзіла масачны рэжым, па тэлебачанні расказваюць пра «каронапсіхоз»… Якая была вашая рэакцыя?
СМ: Насамрэч, нягледзячы на тэлебачанне і іншыя такія рэчы, Мінздароўя з самага пачатку пандэміі над праблемамі працавала. Проста калі пачалося такое, што гэта псіхоз і не вельмі істотная праблема, то супрацоўнікі Мінздароўя перасталі адкрыта стасавацца з журналістамі, з насельніцтвам. Бо спачатку ж былі спробы і стрымы рабіць, і брыфінгі, а недзе з сярэдзіны красавіка ўсё гэта спынілася. Але ж унутры міністэрства праца ішла, тут я не хачу сказаць пра іх нічога кепскага. І загады рэгулярна выходзілі, і рэгулярна збіраліся спецыялісты для абмеркавання тактыкі дыягностыкі і лячэння.
Так, можа, былі нейкія памылкі, можа, было рознае ўспрыманне праблемы рознымі спецыялістамі, але нейкі рух ішоў пастаянна.
«НН»: Але ж навошта было закрывацца ад людзей і прэсы?
МС: Не ведаю. Думаю, што быў ціск зверху. Казаць пра логіку Мінздароўя я не магу, бо часам яна складана адсочваецца.
«НН»: А як ацэніце падыход уладаў да праблемы? Усё было зроблена правільна ці патрэбны быў татальны лакдаўн?
МС: Татальны лакдаўн, можа, і не быў патрэбны. Але ж мы маглі бязбольна ўвесці масачны рэжым і яго кантраляваць. Гэта прынцыповы момант.
Бо нават падчас другой хвалі ўвялі масачны рэжым, але ж ён на сумленні самога чалавека: лічыш патрэбным — носіш маску. Калі не носіш — ну не пусцяць у метро, можа, зробяць заўвагу ў краме, але ў цэлым няма нейкіх мераў да парушальнікаў, якія ёсць у іншых краінах.
«НН»: Ды і цяпер, як толькі пацяплела, то ў грамадскім транспарце колькасць людзей у масках адразу паменшала.
МС: Вось гэта не вельмі правільна. Калі мы ўводзім масачны рэжым, то мусім яго неяк кантраляваць, а не спадзявацца на свядомасць людзей.
Другое, што мы маглі зрабіць, гэта нашмат хутчэй перавесці школьнікаў і студэнтаў на дыстанцыйнае навучанне. Бо дзеці ж часта бессімптомна пераносяць вірус — і прыносяць яго ў сям’ю як траянскія коні. А там ужо хварэюць і бацькі, і бабулі-дзядулі, апошнія нярэдка вельмі цяжка.
Абмежаванні мерапрыемстваў збольшага рабілі: перасталі канцэрты тыя ж ладзіць. За выключэннем дзяржаўных, што дзіўна, канечне.
«НН»: Парад на 9 Мая быў. Ганарыліся, што ў нас парад. І ветэраны на ім без масак.
МС: Так, вось такіх рэчаў мусіла быць меней.
Але ж і поўны лакдаўн не вельмі дапамог у тых краінах, дзе ён быў.
«НН»: Ці падтрымлівалі беларускія медыкі сувязь з замежнымі спецыялістамі?
МС: З самага пачатку з намі дзяліліся вопытам спецыялісты з Кітая — бо яны ж першымі сутыкнуліся з гэтай інфекцыяй. Пасля былі брыфінгі і з палякамі, і са спецыялістамі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя. А пазней ужо было дастаткова шмат апублікаванай інфармацыі па праблеме каранавіруса.
«НН»: Прашу прабачэння, што працытую Азаронка, але ён казаў у красавіку з тэлевізара: «За Беларуссю цяпер сочаць ва ўсім свеце — і зайздросцяць. Бачаць, што ў свеце ёсць лідар, якога не ломіць нябачаная інфармацыйная бура. Прыйшоў час даказаць, што Беларусь — не істэрычная паненка-падлетак, якая закрыла твар пад маскай». Што, сапраўды хтосьці зайздросціў?
МС: Не магу сказаць, ці сачылі за намі і ці зайздросцілі. Але ж Швецыя таксама спачатку адмовілася ад большасці абмежаванняў у сувязі з інфекцыяй, але пасля прызнала, што лятальнасць у іх была вышэйшай, чым магла б быць у выпадку іншай стратэгіі кантролю за інфекцыяй.
«НН»: А якія з краін, на вашу думку, прынялі самыя ўдалыя меры па барацьбе з інфекцыяй?
МС: Адну краіну вылучыць складана, у розных краінах былі розныя кампаненты. Але адсочваючы вопыт іншых краін, можна было выпрацаваць сваю нейкую стратэгію, каб і не дапусціць распаўсюду віруса і не закрываць зусім усё, каб зберагчы і не руйнаваць эканоміку.
У нас жа спачатку стратэгія была на ранняе выяўленне выпадкаў захворвання і ўсіх кантактаў. Але гэта працуе, калі колькасць захварэлых вымяраецца дзясяткамі. Калі вымяраецца тысячамі — тут ужо фізічна немагчыма справіцца з такой задачай. Бо ў сярэднім адзін захварэлы заражае яшчэ траіх чалавек, і далей усё ідзе па экспаненце.
«НН»: Падчас другой хвалі ад такой стратэгіі адмовіліся?
МС: Афіцыйна не адмовіліся, але мы якраз падышлі да такой сітуацыі, калі ўсе кантакты хворага выявіць складана проста фізічна. І ў прынцыпе — тое і не трэба. Бо стала зразумела, што ад хворага могуць заразіцца ў асноўным члены сям’і. Іх мае сэнс ізаляваць, калег па працы ці вучобе — не вельмі, бо калі пачалі аналізаваць, то заўважылі, што частата інфекцый у калектыве даволі нізкая. Бо нават
жыццяздольнасць віруса ў навакольным асяроддзі спачатку ўспрымалася перабольшанай. Пазней ужо высветлілася, што насамрэч узбуджальнік віруса на прадметах гіне праз некалькі гадзін. І нават пакуль ён знаходзіцца на паверхні прадмета яшчэ «жывы», то трэба пэўная колькасць віруса, каб чалавек ім заразіўся.
«НН»: Наколькі важнай была дапамога валанцёраў падчас першай хвалі?
МС: Мінск быў забяспечаны нашмат лепш за іншыя рэгіёны. У гэтым я ўпэўнены. Ад самага пачатку мы мелі ўсё без істотных перабояў.
Але па паведамленнях калег з раённых бальніц, з абласных, там праблемы былі. Не хапала сродкаў індывідуальнай абароны, рэспіратараў, іншых дробных рэчаў. І менавіта там дапамога валанцёраў вельмі спатрэбілася. На пачатку пандэміі яна без сумневу была неацэннай.
«НН»: То-бок сталіца бы справілася нават без валанцёраў?
МС: Большасць стацыянараў, якія перапрафілявалі, на маю думку, справіліся б. Там адразу не ўсяго магло хапаць, эканомілі тыя ж камбінезоны, рэспіратары, але ў цэлым можна сказаць, што Мінск быў у прывілеяваным становішчы. Раёнам было значна цяжэй.
«НН»: Пасля падзей жніўня і восені валанцёры спынілі дапамогу медустановам. Наколькі гэта паўплывала?
МС: У другую хвалю пандэміі дзяржава змагла і перабудаваць вытворчасць на выпуск уласных сродкаў абароны, тых жа камбінезонаў, пальчатак, рэспіратараў. І закупілі іх за гэты час дастаткова шмат. Сёння ў большасці медустаноў Мінска існуе двухмесячны запас усяго неабходнага, які пастаянна папаўняецца. Спадзяюся, што ў рэгіёнах таксама так.
«НН»: Першая хваля каранавіруса колькі цягнулася?
МС: Прыкладна да ліпеня-жніўня, там была стабілізацыя, мы трохі адпачылі. Захворвальнасць была, але на мінімальным узроўні. А з верасня пайшоў пад’ём зноў.
«НН»: Як справіўся Каранік з гэтым выклікам?
МС: Складана казаць, бо мяркую, што Мінздароўя самастойна прымае не ўсе рашэнні. Я лічу, за першую хвалю было зроблена даволі шмат. Ад забяспечанасці медыкаў лекамі і сродкамі індывідуальнай абароны да прыняцця неабходных нарматыўных дакументаў.
Ведаю, што Уладзімір Каранік асабіста неаднаразова выязджаў у рэгіёны, удзельнічаў у абходах у бальніцах. Што маглі — тое стараліся рабіць. Агульнае ўражанне па гэтых момантах у мяне пазітыўнае.
Іншая справа, што былі, магчыма, нейкія абмежаванні, спушчаныя зверху, датычна афіцыйнай статыстыкі захворванняў і смяротнасцi, інфармавання насельніцтва. Гэта вялікі мінус, які значна падарваў давер да Мінздароўя.
«НН»: Як вам Піневіч?
МС: Калі вы пра яго новую пасаду, дык пакуль яшчэ прайшло вельмі няшмат часу, каб аб’ектыўна ацэньваць яго працу на пасадзе міністра.
«НН»: Вы недзе казалі, што другая хваля каранавіруса праходзіць цяжэй — большая лятальнасць.
МС: Большая захворвальнасць, адпаведна, праз гэта і большая лятальнасць.
Бо мы ведаем, што працэнт цяжкіх рэанімацыйных выпадкаў — каля пяці ад агульнай колькасці захварэлых. Так ва ўсіх краінах, мы не выключэнне. Сярэдняя лічба выпадкаў смяротнасці сярод такіх цяжкіх пацыентаў — 35%. Кожны трэці. І адсюль ідзе арыфметыка: не магло быць па рэспубліцы 8-9 памерлых за суткі, калі, магчыма, па краіне на піку пандэміі каля 300-400 чалавек у цяжкім стане знаходзіліся толькі ў рэанімацыйных аддзяленнях.
«НН»: Але цяпер ужо «карону» перасталі лічыць псіхозам, прызналі хваробай, увялі які-ніякі масачны рэжым. Чаму тады так вырасла захворвальнасць падчас другой хвалі?
МС: Магчыма, асаблівасць віруса. Бо ва ўсіх краінах другая хваля больш інтэнсіўная. І меры супрацьэпідэміялагічнага кантролю тут ужо маюць абмежаванае значэнне, нават у краінах, дзе поўны лакдаўн, другая хваля больш жорсткая, чым першая.
«НН»: Трэцяя хваля будзе?
МС: Лічым, што будзе. Глядзім, што адбываецца ў суседзяў, у Польшчы шэраг рэгіёнаў ужо «гарыць», ужо там і праблемы з месцамі ў стацыянарах, і шмат захварэлых сярод моладзі, што нехарактэрна было раней. Мяркуючы з гэтага — і ў нас будзе яшчэ пад’ём захворвальнасці. Можа быць, гэта будзе звязана з тым, што з’яўляюцца штамы падвышанай распаўсюджвальнасці, як той брытанскі.
«НН»: Брытанскі штам не больш смяротны, але больш заразны?
МС: Так, дакладна, што ён больш заразны. Пра смяротнасць казаць пакуль цяжка, бо часам даследаванні з іншых краін паказваюць супрацьлеглыя дадзеныя.
«НН»: Цяпер у Беларусі пакуль перапынак паміж другой і трэцяй хвалямі?
МС: Так. Недзе пасля 10 студзеня пайшло паступовае зніжэнне. Мы змаглі вызваліць некаторыя стацыянары ад дапамогі выключна хворым на каранавірус. А ў тых стацыянарах, якія засталіся профільнымі, ёсць свабодныя месцы, і ў некаторых месцаў шмат.
«НН»: Калі, на ваш погляд, пачнецца трэцяя хваля? Улетку?
МС: Не. Хацеў бы я памыліцца, але, баюся, што пачнецца ўжо ў бліжэйшыя тыдні.
Гэта залежыць шмат ад чаго, у тым ліку і ад распаўсюду новых імпартаваных варыянтаў віруса. А яны ўжо ёсць на тэрыторыі Беларусі.
«НН»: і што далей? Чацвёртая хваля? Пятая?
МС: Так далёка не будзем загадваць. Пакуль, можа, і абыдземся без чацвёртай. Але трэцюю хвалю прыйдзецца перажыць. І трэба быць гатовымі правесці ўвесь 2021 год яшчэ ў масках.
«НН»: Ці вядома праз год пасля пачатку пандэміі, што гэта за вірус? Штучна створаны ці ўсё ж выпадковасць?
МС: Пакуль большасць даных сведчыць пра тое, што вірус мае прыроднае паходжанне. Гэта тое, што здараецца перыядычна. Проста бывае, ад жывёл чалавек чапляе не надта жыццяздольны вірус, як той жа птушыны грып, які ад чалавека да чалавека перадаецца не вельмі. А бывае, што вірус так муціраваў, што перадаўшыся чалавеку, здолеў хутка распаўсюдзіцца. І тады пачынаецца пандэмія.
«НН»: Ці вакцынаваліся вы?
МС: Якраз іду ў пятніцу.
«НН»: Якая вакцына?
МС: «Спутнік V». З усяго, што сёння ёсць на постсавецкай прасторы, па гэтай вакцыне існуе найбольшая база доказаў.
Ёсць тры публікацыі ў часопісе Lancet, апошняя публікацыя падрабязна адказала на ўсе пытанні спецыялістаў з усяго свету, у гэтай публікацыі падрабязна распісаны дызайн даследаванняў, пабочныя эфекты. І, у прынцыпе, «Спутнік» актыўна выкарыстоўваецца цягам апошніх месяцаў — асаблівых праблем няма.
Толькі ў нашай клініцы вакцынаваліся больш за 20 чалавек, і мы таксама не бачым істотных праблем з гэтай вакцынай. І зараз колькасць супрацоўнікаў, таксама ахвотных прышчапіцца, яшчэ большая.
«НН»: Калі ўсе ахвотныя змогуць прышчапіцца?
МС: Я думаю, пачнём у красавіку. А калі будзе вытворчасць вакцыны ў нас у тых аб’ёмах, у якіх абяцаюць, то на працягу года можна будзе вакцынаваць вялікую колькасць насельніцтва. Калі людзі самі захочуць, канечне, бо гэта таксама праблема.
«НН»: На вашу думку, вакцынацыя сёння — гэта неабходнасць для кожнага?
МС: Так. Бо некаторыя кажуць: «Ай, я малады і перахварэю лёгка». Але праблема ж не толькі ў цяжкай форме каранавіруса. Праблема ў тым, што пасля бываюць непрадказальныя ўскладненні — у тым ліку і сярод маладых людзей. Неўралагічныя, цяжкія паражэнні нервовай сістэмы, нават інсульты, індуцыруецца развіццё дыябету. І прагназаваць, хто перанясе хваробу сапраўды лёгка, а хто атрымае пасля такое ўскладненне, мы сёння не можам.
Таму вакцынацыя — вялікі плюс. Бо і большая колькасць проста не захварэе, і сярод тых, хто захварэў, будзе нашмат меншая колькасць цяжкіх форм хваробы.
* * *
«НН»: Што можаце сказаць пра сітуацыю ў Віцебску, якую агучыў доктар Мартаў?
МС: Ведаю, што супрацоўнікі ў тым ліку і нашай клінікі ўдзельнічалі ў маніторынгу аказання дапамогі пацыентам у Віцебску. Яны ўдзельнічалі і ў арганізацыі дапамогі пацыентам яшчэ падчас пачатку першай хвалі. І там, як і па ўсёй краіне, ствараліся дадатковыя кіслародныя пункты — спачатку іх было мала проста таму, што раней іх столькі не патрабавалася.
І натуральна, што калі гэта робіцца ва ўстанове, якая першапачаткова не прызначаная для спажывання вялікіх аб’ёмаў кіслароду, то раней ці пазней могуць быць праблемы.
І ў другую хвалю колькасць пацыентаў была вялікай, я не выключаю, што сістэма Віцебскай БХМД магла проста фізічна ўжо не вытрымаць нагрузак. У мяне няма ніякіх падстаў не верыць доктару Уладзіміру Мартаву пра тое, што сапраўды здарыўся недахоп кіслароду для пацыентаў БХМД. Тым больш калі ён сапраўды напісаў пра гэта Дзмітрыю Піневічу і перадаў копію пісьма журналістам.
«НН»: Колькасць памерлых праз тыя праблемы з кіслародам невядомая?
МС: Я не валодаю дакладнымі лічбамі. Але мы дакладна ведаем, што кіслароднае галаданне для такіх пацыентаў істотна пагаршае сітуацыю. Прычым нават тады, калі кіслароднае галаданне было кароткачасовым. Гэта адна з прычын, чаму мы заўсёды супраць пераводу такіх кіслародназалежных пацыентаў нават з аднаго стацыянара ў іншы ў межах горада. Бо нават транспартаванне — 20—30 хвілін на рэанімабілі — можа істотна пагоршыць стан пацыента. Бывае, што кіслародазалежнага пацыента пераводзяць з раённай бальніцы ў гарадскую — і прывозяць у стане аж на 30% горшым, чым яго забіралі.
Тое ж і там: калі перабоі былі частымі, то гэта адназначна негатыўна сказалася на пацыентах.
«НН»: Піневіч са спасылкай на «іншых спецыялістаў» сказаў, што «гэта было кароткачасовае падзенне ўзроўню патоку кіслароду, якое не паўплывала фатальна».
МС: Можа, у іншых спецыялістаў іншае меркаванне. Але ж мы падрабязна не ведаем, хто быў у той камісіі, якія кампетэнцыі гэтых спецыялістаў. Адназначна, што ацэньваць функцыянаванне сістэмы забеспячэння кіслародам — не роля дактароў.
«НН»: Лукашэнка сказаў, што калі ў віцебскай гісторыі «чарговая палітыка, то трэба на месца ставіць». Вы бачыце там палітыку?
МС: Палітыка пачынаецца, калі доктару, які агучвае праблему, не працягваюць кантракт. Да таго я палітыкі там не бачу, проста працоўныя пытанні. І я бачыў у фэйсбуку каментары калег Мартава, якія казалі, што гэтыя пытанні неаднаразова ўздымаліся на «пяціхвілінках». Але ім адказвалі: вашыя справы —лячыць людзей, тэхнічныя моманты забеспячэння кіслародам — ужо не вашы праблемы.
«НН»: Што будзе далей? Мартава пасадзяць?
МС: Спадзяюся, што кіраўніцтва захавала розум і да такога не давядуць.
«НН»: А вы самі не баіцеся сесці? Бо вы — адзін з нешматлікіх медыкаў, якія пастаянна рэагуюць на падзеі ў краіне. Вы пастаянна выказваецеся, не маўчыце, не баіцеся крытыкаваць.
МС: Ну… Калі медыкі сталі актыўна выказвацца, то да гэтага іх падштурхнула зусім не палітыка. Медыкі — людзі дастаткова апалітычныя.
Але калі ў жніўні пайшла хваля гвалту — тут медыкі не змаглі маўчаць. Бо яны не прымаюць гвалт. І шмат для каго з калег, мяркую, гэта было апошняй кропляй, калі ўжо стала зразумела, што сістэма не можа існаваць у сённяшнім яе выглядзе.
І мы будзем рабіць усё, каб гэтую сістэму змяніць, чаго б нам гэта ні каштавала.
«НН»: Прабачце, вы жанаты, маеце дзяцей?
МС: Так. Але дома ніколі не было размоў, што мне трэба маўчаць.
«НН»: Ціск на працы?
МС: Не, ніколі. Думаю, кіраўніцтва медычных устаноў і ўніверсітэтаў вельмі добра ўяўляе настроі большасці з тых, хто ўжо неаднаразова выказаў сваю пазіцыю.
Проста зразумейце — чым больш мы баімся, тым горш усім нам. Мы гэта бачым па пасадках журналістаў, па справе доктара Сарокіна, які ў рэальнасці сказаў праўду, і ўсе гэта разумеюць.
«НН»: Не думалі, што раней ці пазней проста прыйдуць і да вас?
МС: Шмат хто з нас да гэтага ўжо гатовыя.
«НН»: І вы?
МС: Усе, хто выказваецца, гатовыя. Бо сёння прыйсці могуць абсалютна за кожным. І горш за ўсё, што для гэтага зараз не трэба нават ніякіх важкіх прычын. Менавіта таму кожны з нас робіць штосьці, каб гэтую сітуацыю змяніць.
«НН»: Не думалі пра эміграцыю?
МС: Не. (Пасміхаецца). Пакуль не. У нас яшчэ вельмі шмат спраў у нашай краіне.
«НН»: Ваша цытата: «Няўжо вы думаеце, што медыкі не могуць пастаяць за сябе і калег». А могуць? Як?
МС: У нас ёсць пэўныя меры ўздзеяння, на якія мы б вельмі не хацелі ісці, асабліва ў святле пандэміі. І гэтыя меры, як мы бачым па рэакцыі Мінздароўя, іх палохаюць. Гэта было вельмі заўважна ў лістападзе, калі пачалі з’яўляцца ролікі аб недапушчальнасці забастовак.
Але, мне здаецца, калі сітуацыя далей будзе працягвацца ў тым ракурсе, што і зараз, то магчыма, што пытанне падымецца зноў.
«НН»: Пытанне забастоўкі медыкаў?
МС: Гэта будуць ці то масавыя звальненні, ужо рэальна масавыя, ці то нейкія планавыя забастоўкі. У крайнім выпадку, але медыкі могуць пайсці і на гэта. Ніхто не ведае загадзя, якая кропля будзе апошняй.
Напрыклад, цяпер многія медыкі проста баяцца хадзіць да кіраўніцтва пасля выпадку з Русланам Бадамшыным, калі яго выклікаў намеснік дырэктара РНПЦ неўралогіі нібыта абмеркаваць працоўнае пытанне. А ў кабінеце Руслана затрымалі і забралі, у чым ён быў. Тое ж было і з затрыманнем Арцёма Сарокіна — калі яго выклікалі ў адміністрацыю, адтуль ён не вярнуўся.
«НН»: Яшчэ ваша цытата: «Ці вы не збіраецеся жыць у гэтай краіне, калі ўсё скончыцца перамогай справядлівасці і дабра? (а па-іншаму і быць не можа)» Яшчэ падтрымліваеце гэты тэзіс пра перамогу? Бо пакуль што навокал толькі рэпрэсіі і бясконцыя пасадкі.
МС: Падтрымліваю. Бо ўсю краіну не пасадзіць.
«НН»: Але можна пасадзіць частку, каб запалохаць астатніх.
МС: Сёння чым больш людзей спрабуюць рэпрэсаваць, тым больш уцягваецца ў пратэст. Бо пакутуе ж не адзін чалавек, а яго блізкія, сваякі. І такім чынам проста адбываецца эскалацыя фарміравання пратэсных настрояў.
Тактыка тупіковая: спрабаваць вырашыць усё сілай замест таго, каб сесці за стол перамоў і паспрабаваць адшукаць прымальнае для двух бакоў рашэнне. Бо
тыя, хто з іншага боку, ужо нармальна жыць не могуць. Тыя ж сілавікі, калі прыходзяць па медыцынскую дапамогу, часам баяцца назваць сваё месца працы (хоць медыкаў не цікавіць, кім працуе пацыент, проста па этычных меркаваннях). Часам нават гатовыя адмовіцца ад таго, каб ім выпісвалі даведкі, толькі б не казаць, дзе працуюць. А доўга ж так жыць нельга.
І такое ж стаўленне да іх з боку суседзяў, нават некаторых сваякоў.
Што думаюць суддзі, мне ўвогуле незразумела — гэта ж маладыя людзі, якім яшчэ жыць і жыць. І калі сітуацыя зменіцца, то куды яны будуць з’язджаць?
«НН»: Але ж бачна, што перамоў не будзе.
МС: Тады гэта значыць, што ўсё ідзе да заканамернага канца сістэмы.
«НН»: Сярод вашых знаёмых шмат хто пацярпеў? Быў затрыманы, сядзеў на сутках, плаціў штрафы?
МС: Мяркую, што некалькі дзясяткаў чалавек пацярпелі ў той ці іншай ступені.
«НН»: І як настроі ў людзей?
МС: Шмат хто нават з тых, каго затрымлівалі, гатовыя працягваць рабіць усё тое, што рабілі і да таго. Асноўная частка людзей проста жадае жыць у дзяржаве, дзе пануюць законы і выконваюцца базавыя правы чалавека, якая ідзе не ў 1937 год, а ў 21 стагоддзе.
