Ілюстрацыйны здымак. Фота: vecteezy.com
— Вельмі цяжка, калі ты жыў, будаваў планы, а жыццё павярнулася так, што ў 50 гадоў усё трэба пачынаць нанова.
Адна рэч свядома з'язджаць у іншую краіну, калі табе 20 ці 30 гадоў, і зусім іншая — з'язджаць, бо табе перакрылі кісларод, ты не можаш уладкавацца на працу, ты азіраешся і ўздрыгваеш ад кожнага шоргату або званка ў дзверы, — прызнаецца Ірына (імя зменена ў мэтах бяспекі — Рэд.)
«Мужчына паспачуваў, маўляў, вельмі цяжкая праца ў пані»
— У мяне гуманітарная адукацыя, у сферы культуры я працавала ўжо на пасадзе начальніцы аддзела, — расказвае «Салідарнасці» Ірына. — Зразумела, што ў Польшчы аб працы па прафесіі гаворка не ішла. Для гэтага трэба было не толькі ідэальнае веданне мовы, але і глыбокае веданне культуры.
Польскую мову я крыху вучыла раней, бо любіла падарожнічаць па гэтай краіне. Яшчэ пераезд палегчыла тое, што сяброўка знайшла мне з сабакам жыллё загадзя. Таму я хаця б прыехала не ў хостэл.
Для пераезду прыйшлося сабраць крыху грошай, бо ў Польшчы акрамя кошту арэнды бяруць заклад — «каўцыю», роўную месячнай аплаце або нават большую. За першы пакой я аддала 500 даляраў з каўцыяй.
Працу стала шукаць адразу ж, спачатку спрабавала тэлефанаваць і весці перамовы самастойна, але ў выніку звярнулася ў агенцтва, дзе склалі ўсе дакументы, заключылі дамову і практычна адразу знайшлі прыдатную вакансію.
Агенцтву я не плаціла нічога. Іх тут даволі шмат, некаторыя працуюць анлайн, некаторыя маюць офісы.
Для таго, каб уладкавацца, патрэбны пашпарт і, напрыклад, у мяне была гуманітарная віза, якая дае права на працу.
На першым прадпрыемстве, дзе я апынулася літаральна праз паўтара тыдня пасля пераезду, разлівалі і пакавалі лакі для пазногцяў. Там практычна не было замежнікаў, таму шмат размаўляла з палякамі, удасканальваючы мову.
Стаўленне да персаналу было вельмі добрае, у перапынках прапаноўвалі чай-каву, у жаночым пакоі можна было знайсці поўны камплект гігіенічных сродкаў.
Здаецца, дробязь, але ў Беларусі ў той сферы, дзе я працавала, не бачыла ніводнай настолькі шчодрай арганізацыі, якая б хоць раз пачаставала супрацоўнікаў кавай. Аднак на гэтым прадпрыемстве мяне скарацілі, калі аб'ём працы паменшаў.
Таксама я працавала на фабрыцы харчовай прамысловасці, прадпрыемстве па вытворчасці фурнітуры, працавала прыбіральшчыцай у рэстаране і ў гандлёвым цэнтры. Пачынала з мінімальнай стаўкі — 16,5 злотых за гадзіну (каля 4-х даляраў).
За год змяніла пяць работ з розных прычын. Шукала вялікі заробак і лепшыя ўмовы.
Напрыклад, некаторыя працадаўцы даплочваюць за выхад у выходны дзень ад 1 да 5 злотых на гадзіну.
Начныя змены аплачваюцца больш, але я не здолела іх браць, бо мой сабака баіцца заставацца начамі адзін. Другой важнай прычынай была вучоба ў вячэрняй школе, і я шукала працу з графікам, які дазваляў бы мне не прапускаць шмат заняткаў.
Так, напрыклад, у ГЦ можна было самой выбіраць выходныя дні, але адтуль я сышла сама, бо праца была вельмі цяжкай фізічна, асабліва падчас наплыву пакупнікоў у выходныя і перадсвяточныя дні.
Вядома, ёсць тут і прадпрыемствы, на якіх адкрыта выкарыстоўваюць эмігрантаў. У рэстаране, дзе я працавала, улетку з'явілася дадатковая тэраса, але пашыраць штат прыбіральшчыц не сталі, вырашылі, што хопіць старых. З такіх прадпрыемстваў, як правіла, працаўнікі хутка сыходзяць.
На шчасце, добрасумленных працадаўцаў больш.
Наогул, галоўнае, што асабіста для мяне ўсюды было вялікім плюсам — стаўленне да людзей.
Вось што бывае ў Беларусі, калі ў асобны цэх вялікага прадпрыемства ідзе кіраўніцтва? Ужо задоўга да гэтага ўсе напружваюцца, кіраўніцтва прыходзіць, высвятляе свае пытанні, а яго ўвагу можа прыцягнуць хіба што чалавек, які мітусіцца вакол начальнік цэха.
Тут дырэктар фабрыкі абавязкова вітаецца з кожным, паўз каго праходзіць, незалежна ад таго, хто гэты чалавек.
Па-іншаму гучаць даручэнні: не «ты мусіш зрабіць яшчэ і гэта», а «да цябе ёсць просьба: калі ласка, зрабі, калі зможаш». І зусім іншым тонам.
Звярнула ўвагу, як у дварах жыхары спыняюцца пагутарыць са сваімі дворнікамі, якіх ведаюць па імёнах. Прычым кажуць не пра тое, што вунь там яшчэ нехта выкінуў смецце з акна, а пытаюцца пра сям'ю, здароўе.
Гэтае аднолькава паважлівае да ўсіх стаўленне спачатку шакуе, потым падкупляе. Гэта значыць, нават калі ў цябе нізкакваліфікаваная праца, ты адчуваеш сябе нармальным чалавекам.
Не адчувала я дыскрымінацыі і з-за сваёй нацыянальнасці, усюды побач са мной гэтую ж працу выконвалі і палякі.
Са мной быў выпадак у ГЦ: падышоў мужчына, які назіраў за мной на працягу нейкага часу, паціснуў мне руку і паспачуваў, маўляў, вельмі цяжкая праца ў пані.
Яшчэ адна жанчына неяк адзначыла: калі пані на змене, усё чыста. Аказалася, гэта проста пастаянная наведвальніца звярнула ўвагу, што я працую лепш за іншых.
«Сертыфікат аб заканчэнні школы адразу дадае да працоўнага стажу 6 гадоў»
За год у Польшчы Ірына змагла атрымаць новую прафесію і дыплом еўрапейскага ўзору. Ні яе становішча, ні ўзрост не сталі перашкодай.
— Я скончыла «паліцэальную школу» і здала прафесійны іспыт па спецыяльнасці «асістэнт стаматолага», — паказвае беларуская дакумент. — Паліцэальная — гэта не ад слова «паліцыя», «szkoła policealna» з польскага перакладаецца як пасляліцэйная.
Вучыцца ў ёй можа чалавек любога ўзросту з сярэдняй адукацыяй. У маёй групе былі і 20-гадовыя, і такія, як я.
Ёсць прафесіі, вучыцца якім можна бясплатна, ёсць платныя. У любым выпадку іх пералік зацвярджаецца згодна з вакансіямі на дзяржаўным рынку працы. Так, для мяне, напрыклад, дзіўным было ўбачыць у спісе прапанаваных прафесій фларыста і працаўніка пошты.
Акрамя іх, можна бясплатна навучыцца на масажыста, памочніка выхавацеля, тэхніка-фармацэўта і іншых спецыялістаў. Безумоўна, адна з самых запатрабаваных прафесій — медыцынскі апякун.
Гэта спецыяліст па доглядзе пажылых людзей.
У такія групы набор заканчваецца першым, і ў іх больш за ўсё саміх палякаў. Атрымліваючы дыплом еўрапейскага ўзору, яны, як правіла, едуць з ім працаваць у Нямеччыну.
Сярод платных спецыяльнасцяў адна з самых запатрабаваных — касметолаг.
Я паміж «медыцынскім апекуном» і «асістэнтам стаматолага» зрабіла выбар на карысць апошняга з этычных прычын. Вырашыла, што не ўсё магу вытрымаць маральна.
Да таго ж, маючы спецыяльнасць асістэнта стаматолага, можна павысіць кваліфікацыю, скончыўшы яшчэ і курс гігіеніста. Гэта спецыяліст па адбельванні зубоў, паслуга зараз у Польшчы надзвычай запатрабаваная.
Для паступлення ніякіх іспытаў здаваць не патрабуецца, патрэбны пашпарт з візай і дакументы аб сярэдняй адукацыі.
Сесіі платныя — каля 100 злотых (крыху больш за 20 даляраў). Недзе трэба плаціць за пераздачу іспытаў, бываюць штрафы за частыя пропускі.
Навучанне праходзіць на польскай, пры гэтым ваш узровень нікога не хвалюе. Аднак тыя, хто паспяхова здае іспыт пасля заканчэння школы, пры падачы дакументаў на ПМЖ або грамадзянства вызваляюцца ад здачы моўнага іспыту.
Яшчэ адзін велізарны бонус — сертыфікат аб заканчэнні школы адразу дадае да працоўнага стажу 6 гадоў. Для таго, каб атрымліваць тут мінімальную пенсію, трэба не менш за 15 гадоў стажу. Улічваючы мой узрост, гэты фактар для мяне асабліва важны.
Дарэчы, многія ідуць у «паліцэалкі» толькі па сертыфікат аб заканчэнні, каб атрымаць стаж або не здаваць моўнага іспыту.
Прафесійны іспыт, якім трэба пацвердзіць сертыфікат, здаюць далёка не ўсе. Паколькі маёй галоўнай мэтай усё ж такі з'яўляецца працаўладкаванне, я гэты іспыт здала.
Магу сказаць, што гэта было даволі складана: калі не вучыўся, выпадкова ў правільныя адказы не патрапіш.
Сам іспыт здаецца гэтак жа, як у Беларусі тэорыя ў ДАІ, толькі пытанняў не 15, а амаль 60, і на адказы адведзена дзве гадзіны. Шмат пытанняў практычных, накшталт: як развесці сродак, каб атрымаўся 2%-ны або 10%-ны раствор і г. д.
Вядома, калі б я магла не працаваць, а толькі вучылася і рыхтавалася да іспыту, адзнакі ў мяне былі б вышэйшымі, а так са 100 балаў я набрала больш за 80 і лічу гэта добрым вынікам для сябе.
Вучылася я цэлы навучальны год тры разы на тыдзень, старалася не прапускаць. Мне было цікава. Аднак пражыць у такім тэмпе амаль без выходных столькі часу, вядома, цяжка.
Памятаю, як прыбягала пасля першай змены на фабрыцы, хутка выгульвала сабаку і мчала на заняткі. Марыла, што скончу школу, вазьму сабе тыдзень адпачынку і з'езджу на мора.
Але нядаўна зноў памяняла працу, яна мне падабаецца, таму змагла дамовіцца толькі на некалькі выхадных, якія збіраюся правесці ў адной з еўрапейскіх краін.
Я разумею, што для эмігрантаў першыя два гады — самыя складаныя, таму ні на што не скарджуся.
«Вядома, мой сацыяльны статус у Польшчы моцна панізіўся, але я да гэтага была гатова»
Суразмоўніца падрабязней распавяла пра тое, як пражыла першы год на эміграцыі:
— Гучыць парадаксальна, але прыбіральшчыца ў Польшчы атрымлівае больш, чым работнік культуры з 30-гадовым стажам у Беларусі. Нават пры мінімальных заробках, мне ўдаецца нешта адкладаць, няхай і зусім няшмат.
У сярэднім на месяц я атрымліваю 700 даляраў, часам крыху менш, часам крыху больш. З пакоя пераехала ў невялікую «кавалерку», за якую аддаю палову заробку.
Разумею, што гэта раскоша, што пакой таннейшы, але калі табе 50+, цяжка жыць з чужым чалавекам, якім бы добрым ён не быў. Мы нават з мужамі ці са сваімі блізкімі не можам часам ужыцца.
Таму свая «kuchenka» (пліта), свая «lazienka» (ванна) для мяне вельмі важныя.
На астатнія грошы я, вядома, не шыкую, але і не галадаю. Прадукты тут недарагія і смачныя, шмат акцый. Стала есці больш садавіны і гародніны. Часцей, чым у Беларусі, купляю рыбу, часам астуджаную, часам паўфабрыкаты.
Палюбіла хадзіць на маленькія рынкі, дзе пазнаёмілася з прадаўцамі. Там можна абраць, напрыклад, персікі — грэцкія або мясцовыя. Польскія клубніцы прадаюцца дагэтуль.
Нарэшце знайшла чарніцы, яны тут называюцца «ягадамі ляснымі». Вельмі шмат смачных буякоў. Паколькі я люблю салодкае, пастаянна купляю цукеркі і ciastko (пірожныя).
У астатнім жыву сціпла. Дэкаратыўная касметыка мне не патрэбная, я ёю ніколі не карысталася. Модных туфель на абцасах таксама не нашу, тут усе ходзяць у красоўках, іх можна падабраць на любы кашалёк.
Наогул адзенне і абутак у Польшчы заўсёды былі таннейшыя, чым у Беларусі. Бытавую хімію, гігіенічныя прыналежнасці купляю на акцыях.
Што тут абыходзіцца дорага, дык гэта ветэрынарыя. Я гэта адчула, калі захварэў сабака. Лячэнне з кансультацыяй, кропельніцамі і лекамі абышлося амаль у 100 даляраў.
Аднак, дзеля справядлівасці, варта сказаць, што сабаку мне выратавалі: у клініку я несла яго на руках, а з клінікі сабака ішоў ужо сам.
А цяпер я зрабіла свайму гадаванцу польскі пашпарт і ён можа падарожнічаць са мной па Еўропе, што мы і зробім найбліжэйшым часам.
Што да свайго здароўя, то пакуль я абыходзілася бясплатнай дапамогай. Ведаю, што стаматалогія тут дарагая, але яна і ў Беларусі нятанная.
Забаваў асаблівых у першы год у мяне не было з аб'ектыўных прычын — не было ні часу, ні сіл. Але ў тэатр усё ж вырывалася.
У музеі, зразумела, хаджу, у парках, якіх тут мноства, шпацырую. Так, тут у мяне няма так званай «падушкі бяспекі», пакуль я магу адкласці зусім невялікую суму.
Што асабліва падтрымлівала ўвесь гэты час — дыяспара: нашыя цёплыя сустрэчы, нават нейкія выступы, самі зносіны з беларусамі.
Пасля працы стомлены ідзеш туды – і атрымліваеш такі кайф! Мы ладзім чаяванні, адзначаем нашы знакавыя даты, падтрымліваем адно аднаго. Гэта аддушына для ўсіх.
Цяпер я працую прыбіральшчыцай у прыватным дзіцячым садку. Але тут працаваць значна лягчэй, а заробак большы — 20 злотых за гадзіну «чыстымі» (больш за 4,5 даляры).
Ніякімі дадатковымі абавязкамі накшталт «дагледзець дзяцей» мяне не напружваюць, бо тут у кожнага выхавацеля ёсць два памочнікі.
Адначасова я рассылаю сваё рэзюмэ і не пакідаю надзеі знайсці працу па новай спецыяльнасці.
Вядома, мой сацыяльны статус у Польшчы моцна панізіўся, але я да гэтага была гатова. Большасць эмігрантаў, калі іх не рэлакавалі з кампаніяй, праходзяць праз гэта, пакуль не знаюць мовы і правілаў жыцця ў іншай краіне.
Многія пачынаюць з нізкакваліфікаванай працы, а далей усё залежыць ад чалавека.
Я зараз планую пайсці на моўныя курсы, каб павысіць веданне мовы да ўзроўню В2. Магчыма, пайду вучыцца далей на гігіеністку. Наогул, ведаю беларусаў, якія атрымалі ўжо па тры прафесіі.
Ні аб чым не шкадую, не загадваю на будучыню, для мяне самае галоўнае не спыняцца на дасягнутым, спрабаваць зрабіць нешта большае, знайсці нешта лепшае, хоць у 50 гэта значна складаней, чым у 30.
Чытайце таксама:
«Музычнае агенцтва, кінацэнтр, хабы». Будкін апісаў, што трэба для развіцця культуры
