Год таму Кірыл Руды, які ў той час быў эканамічным памочнікам кіраўніка дзяржавы, выступіў на канферэнцыі «Кастрычніцкага эканамічнага форуму» з дакладам «Чаму рэформы не атрымаюцца (у Беларусі ў 2016 годзе)». Прайшоў амаль год, і стала відавочна большае — Беларусі рэформы не патрэбныя. Многія не пагодзяцца з гэтым сцвярджэннем, але я паспрабую аргументавана даказаць. У прынцыпе не я першы — шмат хто пра гэта ўжо казаў, але адкрыта, мабыць, ніхто. Такім чынам, чаму рэформы не патрэбныя Беларусі?
Аляксандр Чубрык, фота: Дар'я Буракіна, TUT.BY
Самая набалелая — сацыяльная рэформа. Возьмем, напрыклад, дапамогу па беспрацоўі. На першы погляд, яго ў нас няма — ну не называць жа дапамогай тыя 20% ад пражытачнага мінімуму, якія атрымліваюць рэдкія з зарэгістраваных беспрацоўных. Чаму ж Міністэрства «працы і сацыяльнай абароны» не пачынае рэформу, каб падтрымаць беспрацоўных? Таму што яно ведае — дапамогу па беспрацоўі атрымлівае значна больш людзей. Бо якія прыкметы беспрацоўнага (па вызначэнні Міжнароднай арганізацыі працы): чалавек шукае працу і гатовы хутка прыступіць да яе. Многія, многія (асабліва ў «малых гарадах і сельскай мясцовасці») падпадаюць пад гэта вызначэнне. Але яны занятыя (як правіла, на дзяржаўных прадпрыемствах) і, як правіла, атрымліваюць за гэта грошы. Па справаздачнасці гэта называецца «заработная плата», але па сутнасці многія атрымліваюць як раз такую суму, якая ў суседніх краінах належыць беспрацоўным. Таму рэформа сістэмы сацыяльнай абароны нам не патрэбная. Значыць, не патрэбная і рэструктурызацыя дзяржаўных прадпрыемстваў: пачні яе — і многія з тых, хто на іх працуе, адправяцца жыць на 20% пражытачнага мінімуму. Вось ужо дзве рэформы не патрэбныя.
Працягнем тэму дзяржаўных прадпрыемстваў. Кажуць, што ў Беларусі сельская гаспадарка не эфектыўная, таму што плаціць высокія працэнты па крэдытах. Некаторыя аўтары называюць лічбу ў 36% гадавых, імаверна, заклікаючы да рэформы. Але гэта «хітрая лічба». Бяруць-та нашы сельгаспрадпрыемствы 100% крэдыту, а вяртаюць у лепшым выпадку 36%, але не адсоткаў, а асноўнай пазыкі. Наогул, многія жывуць па прынцыпе «і даруй нам даўгі нашы». Некаторыя прамысловыя гіганты расплачваюцца па старых даўгах, набіраючы новыя ў тых жа банках. Дык навошта нам рэформа, якая прымусіць гэтыя прадпрыемствы аптымізаваць выдаткі, праяўляць прадпрымальніцкую ініцыятыву і расплачвацца па даўгах? Можна проста пакараць «вінаватых», а бюджэт возьме на сябе абслугоўванне даўгоў — бо ёсць яшчэ пакуль прадпрыемствы, якія плацяць больш падаткаў, чым атрымліваюць датацый!
Адсюль лагічна вынікае непатрэбнасць прыватызацыі. Возьмем, напрыклад, дрэваапрацоўку. Калі там «пахаваны» мільярд даляраў, то турбаваць нябожчыка ўжо не трэба. Навошта прадаваць яе «прыватніку», які не зможа заплаціць мільярд, а раз не заплаціць, дык няхай новае сам будуе. А для гэтых дзевяці прадпрыемстваў у дзяржавы грошыкаў хопіць. Да гэтага часу ж хапала! Ды і ніхто не ведае, справіцца гэты прыватнік ці не. А пра дзяржаву выразна і зразумела: яна ўжо не справілася. Няма нічога горш за нявызначанасць — а значыць, і прыватызацыя не патрэбная.
Паглядзім на гэтую карцінку цалкам. Калі не пачынаць рэформы дзяржаўных прадпрыемстваў, рэструктурызацыю і прыватызацыю, то не патрэбная і рэформа сістэмы сацыяльнай абароны, і банкі могуць спаць спакойна — бо дзяржава лічыцца самым надзейным пазычальнікам. Ну і што, што больш не расце ўзровень жыцця, затое поўная пэўнасць. Ну, амаль поўная. Бюджэту ў такой сітуацыі трэба ўсё больш і больш грошай. З кожным кварталам, з кожным годам. І плацежны баланс усё ніяк «не сыдзецца». Але ж доўг у нас пакуль умераны — ну і што, што вельмі дарагі. А мы ж яго пакуль абслугоўваем? Абслугоўваем! Гасім? Гасім! Вось перастанем гасіць і абслугоўваць — тады і пачнём рэформы. А цяпер яны нам не патрэбныя, няхай потым дзеці расхлёбваюць. Мы ж не дажывём, праўда?
